Dlaczego atopowe zapalenie skóry wymaga nowych metod leczenia?
Przeprowadzony przegląd systematyczny ocenił skuteczność kliniczną dupilumabu oraz jego wpływ na jakość życia dorosłych pacjentów z atopowym zapaleniem skóry (AD). Badanie opierało się na analizie dziewięciu randomizowanych badań klinicznych (RCT) obejmujących dorosłych pacjentów z umiarkowanym do ciężkiego atopowego zapalenia skóry.
Atopowe zapalenie skóry (AD), znane również jako egzema, to przewlekła zapalna choroba skóry charakteryzująca się zmianami zapalnymi, zaczerwienieniem, świądem, zmianami wypryskowym, lichenifikacją (pogrubieniem i stwardnieniem skóry) oraz suchością skóry. Często współwystępuje z innymi chorobami atopowymi, takimi jak astma, katar sienny, alergiczny nieżyt nosa i alergie pokarmowe. Patogeneza AD opiera się głównie na reakcji immunologicznej typu 2, z kluczową rolą interleukiny-13 (IL-13) i interleukiny-4 (IL-4) w procesie zapalnym.
Dupilumab (nazwa handlowa: Dupixent) jest lekiem biologicznym zatwierdzonym przez FDA w marcu 2017 roku do leczenia umiarkowanego do ciężkiego atopowego zapalenia skóry. Jest to ludzkie przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko wspólnej podjednostce alfa receptorów interleukyny-4, które blokuje sygnalizację zarówno interleukiny-4, jak i interleukiny-13. Dupilumab jest dostępny w postaci jednorazowych, napełnionych strzykawek z igłą (300 mg/2 mL, 200 mg/1,14 mL i 100 mg/0,67 mL) oraz jednorazowych wstrzykiwaczy (300 mg/2 mL i 200 mg/1,14 mL). Lek podawany jest podskórnie, zwykle co dwa tygodnie (300 mg), po początkowej dawce nasycającej 600 mg.
Populacja badana w analizowanych badaniach obejmowała łącznie 8,536 dorosłych pacjentów z atopowym zapaleniem skóry w różnych grupach wiekowych (większość badań obejmowała osoby w wieku 18-53 lat). Uczestnicy byli przydzielani do grup otrzymujących dupilumab w różnych schematach dawkowania (najczęściej 300 mg co dwa tygodnie lub 300 mg raz w tygodniu) lub placebo. Czas trwania leczenia wahał się od 12 do 52 tygodni, z okresami obserwacji wynoszącymi od 12 do 16 tygodni.
- Znacząca poprawa wskaźników klinicznych u 70,7% pacjentów (EASI 50) w porównaniu do 28,9% w grupie placebo
- Redukcja hospitalizacji związanych z AD o 60%
- Istotna poprawa jakości życia – 59,3% pacjentów osiągnęło lepsze wyniki w skali DLQI
- Skuteczne zmniejszenie świądu – około 50% pacjentów odnotowało znaczącą poprawę w skali NRS
- Pozytywne wyniki we wszystkich grupach etnicznych (kaukaskiej, azjatyckiej i afroamerykańskiej)
Czy dupilumab naprawdę poprawia wyniki leczenia?
Analiza skuteczności wykazała, że dupilumab istotnie poprawiał wskaźniki kliniczne u pacjentów z AD. W badaniu Zhao i wsp. (2021) 70,7% pacjentów otrzymujących dupilumab osiągnęło poprawę EASI 50 w porównaniu do 28,9% w grupie placebo po 16 tygodniach. Podobnie, w badaniu Silverberga i wsp. (2019) średnia procentowa zmiana w całkowitym wyniku EASI (Eczema Area and Severity Index) była znacząco większa w grupie dupilumabu (-48,9%) niż placebo (-11,3%). Alexis i wsp. (2019) wykazali istotną poprawę wyniku EASI we wszystkich podgrupach etnicznych (kaukaskiej, azjatyckiej i afroamerykańskiej) otrzymujących dupilumab.
Ocena nasilenia świądu przy użyciu skali NRS (Numerical Rating Scale) również wykazała znaczącą poprawę w grupach leczonych dupilumabem. W badaniu Corka i wsp. (2019) po 16 tygodniach więcej pacjentów w grupach otrzymujących dupilumab (48,8% w grupie q2w i 50,3% w grupie qw) osiągnęło poprawę o >3 punkty w skali NRS w porównaniu do 15,0% pacjentów otrzymujących placebo. W badaniu Meroli i wsp. (2023) 74,0% pacjentów w grupie dupilumabu osiągnęło poprawę o ≥4 punkty w porównaniu do 49,2% w grupie placebo.
Jakość życia pacjentów była oceniana za pomocą kwestionariuszy DLQI (Dermatology Life Quality Index), POEM (Patient-Oriented Eczema Measure), SCORAD (Scoring Atopic Dermatitis), HADS (Hospital Anxiety and Depression Scale) oraz QoLIAD (Quality of Life index of Atopic Dermatitis). Silverberg i wsp. (2019) wykazali, że 59,3% pacjentów otrzymujących dupilumab osiągnęło poprawę wyniku DLQI o ≥4 punkty w porównaniu do 24,4% w grupie placebo. Podobnie, 57,4% pacjentów leczonych dupilumabem osiągnęło poprawę wyniku POEM o ≥4 punkty w porównaniu do 21,0% w grupie placebo. W badaniu Silverberga i wsp. (2021) 44,3% pacjentów leczonych dupilumabem osiągnęło wynik DLQI ≤5 po sześciu miesiącach w porównaniu do 10,2% w grupie placebo.
- Standardowe dawkowanie: 300 mg co dwa tygodnie (po początkowej dawce 600 mg)
- Najczęstsze działania niepożądane:
\- zapalenie spojówek
\- reakcje w miejscu wstrzyknięcia
\- infekcje górnych dróg oddechowych
\- zapalenie błony śluzowej nosa i gardła
\- ból głowy i zmęczenie - Wymagane ścisłe monitorowanie pacjenta podczas terapii
- Możliwe rzadsze powikłania: suche oczy, zapalenie rogówki, hipereozynofilia, łysienie plackowate
Jakie są ryzyka i efekty uboczne terapii dupilumabem?
Badanie Corka i wsp. (2019) wykazało, że większy odsetek pacjentów otrzymujących dupilumab zgłaszał brak bólu, brak zaburzeń snu, poprawę objawów depresji i lęku oraz lepszą jakość życia. Badanie Meroli i wsp. (2023) potwierdziło, że dupilumab znacząco poprawia jakość i percepcję ciągłości snu, świąd, wskaźniki ciężkości AD i jakość życia u dorosłych z umiarkowanym do ciężkiego AD.
Najczęściej zgłaszane działania niepożądane związane z dupilumabem obejmowały zapalenie spojówek, reakcje w miejscu wstrzyknięcia, infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, ból głowy oraz zmęczenie. W badaniu Zhao i wsp. (2021) infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie spojówek, alergiczne zapalenie spojówek i reakcje w miejscu wstrzyknięcia były częstsze w grupie dupilumabu. W literaturze odnotowano również powikłania okulistyczne (np. suche oczy, zapalenie spojówek, zapalenie powiek, zapalenie rogówki i świąd oczu), progresję chłoniaka T-komórkowego skóry, hipereozynofilię, zapalenie skóry głowy i szyi, pojawienie się zmian łuszczycowych, łysienie plackowate i zapalenie stawów u pacjentów przyjmujących dupilumab.
Badanie Silverberga i wsp. (2022) wykazało, że pacjenci otrzymujący dupilumab mieli niższy wskaźnik hospitalizacji związanych z AD (zmniejszenie o 60%) oraz niższy wskaźnik hospitalizacji z jakiejkolwiek przyczyny w porównaniu do grupy kontrolnej (3,8 vs 9,0 zdarzeń na 100 osobolat; 95% CI: 0,23-0,62; p<0,001; 62% redukcja ryzyka).
Ocena ryzyka błędu systematycznego przeprowadzona za pomocą narzędzia Cochrane RoB 2 wykazała ogólnie niskie ryzyko błędu w większości badań, choć zidentyfikowano pewne obszary budzące obawy, szczególnie w pomiarze wyników i selekcji raportowanych wyników. Wyniki dla ogólnego ryzyka błędu dla pięciu domen były następujące: niskie ryzyko (55,6%), pewne obawy (22,2%) i wysokie ryzyko (22,2%).
Ograniczenia analizowanych badań obejmowały małą wielkość próby w niektórych badaniach, brak stałych czynników takich jak rasa, pochodzenie etniczne, wiek, BMI i waga, które mogły wpłynąć na wyniki, oraz krótki okres leczenia w niektórych badaniach. W badaniu Tsianakas i wsp. (2018) kwestionariusz QoLIAD był oceniany w małej podgrupie całej populacji badanej i był dostępny tylko w ograniczonej liczbie różnych języków.
Podsumowując, dupilumab w dawce 300 mg podawanej co dwa tygodnie lub raz w tygodniu skutecznie poprawia objawy atopowego zapalenia skóry u dorosłych, w tym świąd, ból i depresję, zapobiega rozprzestrzenianiu się choroby oraz znacząco poprawia jakość życia pacjentów. Dupilumab zmniejsza również częstość hospitalizacji związanych z AD. Należy jednak pamiętać o możliwych działaniach niepożądanych, które wymagają ścisłego monitorowania i odpowiedniego leczenia. Dupilumab jest skuteczną opcją leczenia dla dorosłych cierpiących na atopowe zapalenie skóry, ale zaleca się ścisły okres obserwacji, a pacjenci powinni być uczuleni na możliwość potencjalnych działań niepożądanych/reakcji, które mogą wystąpić.
Podsumowanie
Przegląd systematyczny dziewięciu randomizowanych badań klinicznych, obejmujących łącznie 8,536 dorosłych pacjentów, wykazał znaczącą skuteczność dupilumabu w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Lek, podawany w dawce 300 mg co dwa tygodnie lub raz w tygodniu, istotnie poprawia wskaźniki kliniczne, w tym EASI, NRS oraz jakość życia mierzoną kwestionariuszami DLQI i POEM. Terapia dupilumabem skutecznie redukuje świąd, ból oraz objawy depresji, a także zmniejsza częstość hospitalizacji związanych z chorobą o 60%. Najczęstsze działania niepożądane obejmują zapalenie spojówek, reakcje w miejscu wstrzyknięcia oraz infekcje górnych dróg oddechowych. Mimo pewnych ograniczeń metodologicznych badań, dupilumab jest uznawany za skuteczną opcję terapeutyczną dla dorosłych z atopowym zapaleniem skóry, wymagającą jednak ścisłego monitorowania pod kątem potencjalnych działań niepożądanych.
Bibliografia
Krissheeven Mooroogiah, Nunkoo Sarvesh, Ramanah Maheshwara, Robinson Jared and Banerjee Indrajit. Assessing the Clinical Efficacy of Dupilumab and Its Impact on the Quality of Life of Adult Atopic Dermatitis Patients: A Systematic Review. Cureus 17(2), 345-353. DOI: https://doi.org/10.7759/cureus.79762.
